گل فشان (Mud Volcano) پدیده‌ای ژئومورفولوژیک است که از یک یا چند دهانه آتشفشانی تشکیل شده و به صورت فعال و مداوم از درون آن‌ها گل روان خارج می‌شود، این جریان گلی پس از رسیدن به سطح زمین و سرد شدن، شکل ماهور (پستی و بلندی) به خود می‌گیرد. ترکیبات گلفشان می‌تواند شامل آب، ترکیبات نفتی، گوگرد، انواع گازها و مشتقات هیدروکربنی باشد.
برخی دانشمندان معتقدند گلفشان ها خاستگاه آتشفشانی دارند و برخی از آن‌ها نیز این موضوع را رد می‌کنند. به طور کلی دو عامل می‌تواند باعث پیدایش گل فشان شود:
به طور مثال منشا تشکیل گلفشان های سواحل شمالی دریای عمان فشارهای حاصل از حرکت صفحات اقیانوسی دریای عمان و منشا تشکیل گلفشان های استان گلستان فشار ناشی از زیرصفحه قاره‌ای ایران است.
گلفشان ها در چند نقطه خاص در کشور ما وجود دارند که از آن جمله می‌توان به گلفشان های جنوب استان سیستان و بلوچستان و استان هرمزگان (بیشترین آن‌ها در منطقه سرخکوه مجموعه‌ای نزدیک به ۱۰۰ گل فشان) و همچنین گلفشان های شرق استان گلستان اشاره کرد. گل فشان نفتلیجه در نزدیکی شهرستان گمیشان یکی از جالب‌ترین گل فشان های ایران است. وجه تسمیه آن بوی شدید نفتی است که از این گل فشان به مشام می‌رسد و احتمالا ناشی از ترکیبات نفتی و گازی دریای مازندران است. سایر گل فشان های استان گلستان شامل گلفشان گوبکلجه در شرق جاده صوفیکم در نزدیکی مرز ترکمنستان، گلفشان قارنیاق در ۱۸ کیلومتری شما غرب شهرستان آق‌قلا و گلفشان اینچه در مسیر شهرستان آق‌قلا به مرز اینچه‌برون هستند.
اهمیت گلفشان ها در این است که از طریق آن‌ها می‌توانیم اطلاعاتی درمورد فعالیت‌های زمین‌ساختی آن منطقه به دست آوریم، به طور مثال می‌دانیم در مناطقی که این پدیده‌های زمین‌شناسی وجود دارند احتمال فعالیت گسل‌ها و وقوع زلزله‌های خفیف وجود دارد و بنابراین درمورد ساخت و سازها در این مناطق توجه بیشتری صورت خواهد گرفت. همچنین گلفشان ها اطلاعات خوبی راجع‌به ترکیبات زمین در آن منطقه به ما می‌دهند.
شما تابحال این پدیده‌های طبیعی را نزدیک دیده‌اید؟ تجربیات خود را با ما در زیر همین مقاله به اشتراک بگذارید.