فانوس معمولاً یک ساختمان برجی‌شکل است که از بالای آن با سیستمی از چراغ‌ها و لنزهای نوری علامت‌هایی برای شناورها فرستاده می‌شود. در قدیم برای این کار از آتش هم استفاده می‌شده است.
فانوس دریایی ساختمان بلندی است که چراغی در بالای آن نصب شده‌است.چراغ را سیستم پیچیده‌ای از عدسی‌ها احاطه کرده‌است و نور آن به صورت باریکه‌ای درخشان متمرکز می‌شود.موتورهای الکتریکی این عدسی‌ها را بی‌وقفه می‌چرخانند و باریکهٔ نور به سرعت از مقابل عدسی‌ها می‌گذرد و به نظر می‌رسد که چراغ چشمک می‌زند.
هر فانوس دریایی کد مشخصی به صورت باریکه‌های چشمک زن دارد.در مه، بعضی از آن‌ها کدی شبیه صدای بم شیپور دارند.بیشتر فانوس‌های دریایی با نوارهای درخشانی از رنگ‌های متباین رنگ آمیزی شده‌اند.ملوانان کشتی‌های عبوری می‌توانند فانوس دریایی را در روز یا شب تشخیص بدهند و بلافاصله بفهمند که در کجا هستند.
فانوس دریایی می‌تواند جزیره‌ها، صخره‌ها و آبسنگ‌ها را، که برای کشتی رانی خطرناک‌اند، مشخص کند.
با گسترش سامانه‌های نوین و پیشرفته ناوبری، امروزه (سال ۲۰۰۶م) تعداد فانوس‌ها در جهان به کمتر از ۱۵۰۰ عدد کاهش یافته‌است.
واژه فانوس از زبان یونانی به فارسی آمده و یونانی آن فاروس است. هم‌اکنون در بسیاری از زبان‌های اروپایی فانوس را فارو می‌نامند.
از گذشته‌های دور ایرانیان در سواحل خلیج فارس و دریای عمان ساختمان‌های بلند می‌ساختند و بر فراز آن‌ها آتش می‌افروختند. این ساختمان‌ها خَشاب نام داشت. خَشاب نقاط کم عمق آب را مشخص می‌نمود و وظیفه خبررسانی را بر عهده داشته‌است. شرح مکتوب خَشاب در سفرنامه نئارک (نئارخوس) دریاسالار اسکندر مقدونی، سفرنامه ناصرخسرو نوشته‌های مسعودی -تاریخ‌نگار ایرانی- و ادریسی آورده شده‌است.
بیا تا بگویم چه باشد خشاب | خردمند آن را نهاده بر آب | |
که کشتی چو آن را ببیند ز دور | فرازش یکی روشنایی ز نور | |
بپوید ره و گم نگردد ز جای | چنین است اندیشه ناخدای |