شهرستان بندرگز

شهرستان بَنْدَرْگَز در استان گلستان

این شهرستان مشتمل بر دو بخش به نامهای مركزی و نوكنده و ۴ دهستان: انزان غربی، انزان شرقی، بنفشه تپه و لیوان، و دو شهر بندرگز و نوكنده است. این شهرستان كه در غرب استان گلستان واقع است، از شمال به خلیج گرگان و از غرب و جنوب به شهرستان بهشهر (در استان مازندران) و از شرق به شهرستان كرد كوی محدود است . مساحت بندرگز240 کیلومتر است و جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال 1395 تعداد  46130  نفر بود.

شهرستان بندرگز ارتفاع چندانی ندارد و آب و هوای آن معتدل و مرطوب است. رودخانه‌های فصلی متعددی از قبیل نوكنده، جفاكنده و گز كه از كوههای البرز سرچشمه می‌گیرند، در این شهرستان جریان دارند. اساس اقتصاد آن كشاورزی، دامداری و ماهی‌گیری است. از مهم‌ترین فرآورده‌های كشاورزی این شهرستان، پنبه، گندم، جو، سویا، برنج، تره‌بار و مركبات را می‌توان نام برد.كارخانه‌های متعددی همچون پنبه پاك‌كنی، برنج پاك‌كنی و روغن‌کـشی در این شهرستان وجود دارد.
از اماكن تاریخی این شهرستان مرقد امام‌زاده حبیب‌الله واقع در نوكنده را می‌توان نام برد كه قدمت آن به قرن ۷ق می‌رسد و نیز امام‌زاده علیرضا واقع در روستای سرطاق است.

پیشینه تاریخی

 وجود تپه‌های باستانی در این منطقه كه آثار سفالینه بسیاری از آنها به دست آمده، بیانگر آن است كه این منطقه از روزگاران كهن دارای ساكنانی بوده است . نخستین بار از «گز» در وقف‌نامه‌ای به تاریخ ۹۱۹ق به عنوان قریه‌ای در بلوك انزان یاد شده است .در دوران قاجاریه پس از انعقاد معاهده تركمان چای روسها از دولت ایران خواستند تا انبارهایی در این منطقه احداث كنند و در اختیار آنان بگذارند .
در ۱۲۶۷ق بر اثر آتش‌سوزی این انبارها از میان رفت و روسها دوباره در صدد ساختن تجارت‌خانه و انبار در این محل برآمدند. میرزا تقی خان امیركبیر، نخست بدان تن در نداد، اما سرانجام با اصرار روسها تجارت‌خانه و انبارهایی در این محل ساخته شد. به این ترتیب روسیه تزاری در همان سال با احداث یك اسكله چوبی فعالیتهای بندری و كشتی‌رانی گسترده‌تری را نسبت به گذشته آغاز كرد. با آغاز كشتی‌رانی در بندرگز توسط روسها، به تدریج بر جمعیت منطقه افزوده شد و به دنبال آن كاروان‌سرایی بزرگ و چند دكان كه در دست اتباع ارمنی دولت روسیه بود، ساخته شد و با به وجود آمدن این اماكن در حقیقت سنگ بنای شهر بندرگز گذارده شد كه در آن هنگام هنوز كناره نامیده می‌شد . كالاهای اروپایی به ویژه كالاهای روسی از جمله وسایل خرازی، پارچه، آرد، قند و شكر كه به بازارهای خراسان، افغانستان و آسیای مركزی صادر می‌شد، توسط این بندر بود همچنین از این بندر محصولاتی چون پنبه، روناس، سبزی، خشكبار، پوست، پشم و برنج به روسیه صادر می‌شده است .
بندرگز در دورۀ قاجار شهری محقر با كوچه‌های گل‌آلود و تنگ و خانه‌هایی چوبی با پوشش بوریا كه بر پایه‌هایی بر روی آب بود، وصف شده است و اهالی آن را روسها، ارمنیها و تركمنها تشكیل می‌دادند. عایدات اهالی این شهر از طریق حمل و نقل و حق‌العبور كالاهایی كه به این بندر می‌آمد، حاصل می‌شد. از موانع مهم توسعه این بندر در دورۀ قاجار، كمی عمق سواحل آن كه مانع از كناره‌گیری كشتیهای بزرگ می‌شد و همچنین عدم كفایت سرمایه تجار روس و ناتوانی كالاهای روسی در رقابت با كالاهای انگلیسی بود.
در ۱۳۲۰ق / ۱۹۰۲م ساختمان گمرك بندرگز با طرح و نظارت كامل مهندسان بلژیكی ساخته شد كه امروزه از قدیم‌ترین بناهای بندرگز به شمار می‌رود. همچنین در ۱۳۳۶ق / ۱۹۱۸م كارخانۀ برق حرارتی كه از نخستین كارخانه‌های برق در مازندران به شمار می‌رود، در این شهر تأسیس گردید. در ۱۳۰۶ش عملیات ساختمان ایستگاه راه‌آهن بندرگز آغاز شد و پس از مدتی به اتمام رسید و این بندر در مسیر راه‌آهن سراسری قرار گرفت. با تأسیس بندر تركمن در ۱۳۰۶ش بندرگز اهمیت خود را از دست داد .

این شهرستان در زمینه صنایع‌ دستی مانند گلیم‌بافی، نمدمالی و سوزن‌دوزی نیز حرف های زیادی برای گفتن دارد.

بندرگز در دو سوی شمال و جنوب دارای جذابیت های گردشگری است. در ضلع شمالی این شهرستان خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله واقع شده، این محدوده علاوه بر این که پناهگاه حیات وحش میانکاله است، یکی از ذخیره گاه های مهم زیست کره نیز به شمار می رود. هم‌چنین این محدوده محل مناسبی برای فعالیت های تحقیقاتی در زمینه پرندگان و آبزیان است.

مجتمع ساحلی بندرگز نیز موقعیت قابل توجهی از نظر جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد. در ضلع جنوبی هم در میان جنگل های پهن برگ تفرجگاه هایی وجود دارد که از جذابیت های منحصربه فردی برخوردار است. از جمله آن ها چشمه قلقلی است که در 20 کیلومتری جنوب شهر بندرگز و در عمق جنگل وطنا واقع شده و دارای یک راه ارتباطی شوسه از گز به رادکان است و توسکا چشمه با آبی زلال، خنک و گوارا، در محلی با چشم اندازهای طبیعی زیبا و روستاهای کوهستانی با مردمانی پرشور و خون‌گرم واقع شده است.

جاذبه‌های طبیعی و انسان ساخت  شهرستان بندرگز

این شهرستان به علت پایین بودن از سطح دریا فاقد هر گونه بلندی بوده و کاملاً هموار و جلگه‌ای است. مهم‌ترین منابع آبی برای جذب گردشگران و مسافران در استان گلستان، دریای خزر و سواحل زیبای آن با چشم اندازها و مناظر بسیار بدیع، دلنشین و دیدنی است.

فانوس دریایی

یکی از آثاری که تاریخ شهر را حکایت می‌کند "فانوس دریایی" برج مانندی است که در زمان قاجار توسط روس‌ها در ساحل بنا شد که قدمت این اثر  نشان از پویایی شهر در آن زمان داشته است و در واقع راهنمای کشتی هایی بوده که برای صادرات و واردات به خلیج گرگان می‌آمدند و در سواحل بندرگز لنگر می‌انداختند.

امامزاده حبیب الله نوکنده 

این امامزاده در هشت کیلومتری غرب بندرگز در مجاورت راه آهن سراسری واقع شده است. در مورد شجره امامزاده حبیب الله نوکنده همگان متفق القولند  که وی از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) است.

از تاریخ تولد و وفات او اطلاع چندانی در دست نیست. احداث مقبره آن حضرت پس از خواب نما شدن برای یکی از زنان متدینه منطقه و اظهار این که قبرم در کنار عصایی است که این عصا اکنون به صورت یک درخت زیتون در آمده است صورت گرفته و قدمت تاریخی آن به 800 سال پیش می رسد.

پارک جنگلی باغو

این پارک در ضلع جنوب شرقی شهرستان بندرگز قرار دارد و یکی از مکان‌های جذاب برای گردشگران و مسافران است.

در این پارک زیرساخت‌های موردنیاز برای حضور گردشگران از جمله راه دسترسی، آب، برق، پارکینگ، سکوی نشیمن، استراحتگاه، سرویس‌های بهداشتی و غیره مهیا شده است.

اسکله و بازارچه ساحلی

ساحل زیبا و آرام بندرگز در حاشیه دریای خزر و در فاصله 3 کیلومتری شمال جاده تهران – مشهد واقع شده است. این ساحل از سال 1387 بعنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی شد. از آب‌هاى نزدیک سواحل مى‌توان براى شنا، قایقرانى و اسکى روى آب استفاده کرد.

بنابراین دوستداران ورزش‌هاى آبى مى‌توانند در این منطقه علاوه بر استفاده ازهواى مطبوع بهارى و آفتاب به ورزش‌هاى آبى مورد علاقه خود در فصول بهار و تابستان بپردازند.

همچنین بازارچه‌ای نیز با غرفه های متعدد با اجناسی رنگارنگ در ساحل وجود دارد که می تواند میزبان علاقه‌مندان باشد. علاوه براین فروشگاه، آلاچیق، پارک کودک، امکانات تفریحی و اقامتی و رفاهی مناسبی برای استراحت و استفاده بازدید کنندگان دارد.

گردشگران و مسافران نوروزی که وارد استان گلستان می‌شوند می‌توانند با حضور در این شهر ساحلی لذت دیدن ساحل و جنگل و آثار طبیعی و تاریخی را تجربه کنند